Ondernemend leren en het curriculum 2032?

Ondernemend leren en het curriculum 2032?

Waarom gaan mijn ogen glimmen van ondernemend leren? Omdat ik zie dat kinderen initiatief nemen, uitgedaagd worden, hun talenten ontdekken, trots zijn op zichzelf. En omdat wat ze doen, er toe doet voor hun omgeving. Als leren er toe doet, stopt het niet na schooltijd. Dus zal ik er alles aan doen om ondernemend leren over het voetlicht te brengen als het gaat om het curriculum van de toekomst.
Alles? Ik realiseer me dat er in Nederland heel veel mensen rondlopen die glimmende ogen krijgen als het gaat om andere aandachtspunten voor het curriculum 2032.

Ondernemend talent voor de toekomst?

Het is woensdagmiddag. De kinderen van basisschool De Schuthoek organiseren hun eigen bioscoop. 150 kinderen kopen een kaartje en genieten van films. Op een andere basisschool, Het Sterrenschip, organiseren vier directeuren uit groep 7 samen met hun medeleerlingen vier kinderbibliotheken in hun school. Samen bepalen ze welke boeken ze aanschaffen en buigen ze zich over onderzoeksresultaten op het terrein van leesmotivatie. Kinderen van het Kinderkookcafé van basisschool Het Rastholt maken na schooltijd overuren om recepten op internet te zoeken en uit te proberen, kinderen van het bedrijfje Superclipproducties storten zich op het ontwerpen voor de 3D-printer, die ze zelf in elkaar hebben gezet. Kinderen van de Klimopshop bellen naar huis dat ze later komen, want de kas klopt niet. Rekenen maar!

Waarom ondernemend leren?

Mijn argumenten voor ondernemend leren? Laat ik er vijf noemen.

1. Ondernemend leren zorgt voor motivatie bij leerlingen door de betekenisvolle context. (Ondernemend leren op de basisschool, RUG, 2013.
2. Scholen krijgen zicht op talent van kinderen die ze daarvoor niet in beeld hadden.
3. Ondernemend leren levert een bijdrage aan doorzettingsvermogen, resultaatgerichtheid, initiatief, creativiteit, overtuigingskracht en zelfvertrouwen. (Effecten van onderwijs in ondernemen op de basisschool, Onderzoek Amsterdam Center of Entrepreneurship, 2011.
4. We hebben als creatieve kenniseconomie ondernemende mensen nodig in de toekomst. (Sjoerd Slagter, VO-raad).
5. We hebben als maatschappij belang bij een kanteling van passief consument zijn naar actief burgerschap. Kinderen actief laten zijn in hun eigen omgeving doet er toe.

Verbinden van basiskennis met competenties voor de toekomst

Ik zie dat ondernemende scholen ondernemend leren op een slimme manier weten te verbinden met hun onderwijsspeerpunten op het terrein van de basisvaardigheden. Ze gooien de kwaliteit van didactisch handelen volgens de leerlijnen niet zo maar overboord. Ze zoeken verbindingen en monitoren dat ook. “Als we de leerlijn Wegen en meten uit de methode halen en verbinden aan kookactiviteiten van ons kinderbedrijf, willen we wel zien of de rekenresultaten op dat terrein beter worden.” Het zoeken naar dat soort verbindingen lijkt me erg belangrijk.

Ooit begon ik mijn onderwijsloopbaan in de alfabetisering van volwassenen. Ik weet dat je als grote vent in het gemeentehuis kunt overgeven van de spanning omdat je bang bent dat je je handtekening moet zetten op een formulier dat je niet kunt lezen. De school verlaten zonder voldoende te kunnen lezen en rekenen om je te kunnen redden in je werk en vrije tijd, dat kan niet en mag niet. Dus zullen we moeten laten zien dat ondernemend leren bij alle kinderen een bijdrage levert aan ondernemend gedrag en dat het een uitdaging is om de basisvaardigheden op een betekenisvolle manier toe te passen. We zien het gebeuren in ondernemende scholen, maar zien gebeuren is niet voldoende. We moeten het ook kunnen aantonen. Onderzoek is dus cruciaal. Ik heb er alle vertrouwen in dat dit gaat lukken met inzet van de kinderen zelf, onderzoekende leraren en studenten van opleidingen en onderzoeksinstituten.

Samen zoeken naar vaardigheden van de 21^e eeuw

Ik hoor niet bij het handje vol mensen dat ondernemend leren dè aanpak van de toekomst vindt. Maar dat ik er erg enthousiast over ben, mag duidelijk zijn. Vanuit die positie blijf ik om me heen kijken en zie ik anderen die net als ik nieuwsgierig zijn naar het antwoord op de vraag hoe je kinderen kunt voorbereiden op veranderingen in de maatschappij die je nu nog niet kunt voorspellen en die we nu voor het gemak maar even clusteren als 21^e-eeuwse vaardigheden. Uitdagend zijn de onderwijsontwikkelingen met aandacht voor actief leren en eigenaarschap van het leren bij kinderen, de kanteling van onderwijsopvattingen zoals bij Claire Boonstra van Operation Education.

Interessant is het onderzoek van hoogleraar Monique Volman die aangeeft dat het resultaat van leren niet alleen ‘veel weten’ moet zijn, maar dat een leerling met de verworven kennis en vaardigheden iets moet kunnen en willen doen en zich daar verantwoordelijk voor moet voelen.

Lector Anje Ros signaleert dat steeds meer scholen kiezen voor actief leren, waarbij leerlingen werken aan kennisdoelen en tegelijkertijd aan 21^e-eeuwse vaardigheden. Zelfsturing en samenwerken ziet zij als essentieel daarbij. Blij word ik ook van het opnemen van betekenisvol leren in de doelen van mediawijsheid. Zoals: kan onder begeleiding toepassingen gebruiken bij het realiseren van persoonlijke, onderwijsgerelateerde en sociaal-maatschappelijke doelstellingen en kan deze effectief inzetten (zoals bij het geld inzamelen voor een goed doel).

Het onderwijsveld zelf beweegt ook mee. 11% van de scholen die meededen aan de Curriculummonitor van het SLO, gaven het werken aan vaardigheden van de 21^e-eeuw aan als speerpunt. Over vijf jaar is dat naar verwachting 29% van de scholen.

Ondernemend leren heeft nog een extra accent

Ondernemend leren en 21^e-eeuwse vaardigheden of actief leren vertonen overeenkomsten, zeker bij competenties als problemen oplossen, samenwerken en communiceren. Ondernemend leren gaat nog een stap verder, omdat het kinderen een perspectief biedt van ondernemend kunnen zijn in werk en maatschappij met aandacht voor culturele en morele sensitiviteit. Kinderen die – al op jonge leeftijd – ondernemend mogen zijn, ervaren dat ze met hun talenten het verschil kunnen maken. Voor mij is dit accent cruciaal in een snel veranderende wereld. Ik geniet ervan als kinderen alternatieven gaan zoeken voor een verdwijnende bibliotheek of een oplossing zoeken als er reeën doodgereden worden op een rondweg in hun wijk.

Meer weten?

Wil je een beeld krijgen van ondernemend talent voor de toekomst, kijk eens naar de filmpjes  op www.dedagvandaag.nl, dossier ondernemend leren. Of lees het boek Ondernemende kinderen op komst. In de ondernemende scholen uit het boek en in de filmpjes is ruimte voor ondernemend leren, worden buitenschoolse partners ingeschakeld, kunnen kinderen hoogtepunten van ondernemend zijn benoemen, zijn opdrachten betekenisvol en komen ze voort uit eigen ideeën en creativiteit van de kinderen.

Itie van den Berg, projectleider van Meesterlijk Ondernemen, een van de Best Practices uit het Actieprogramma Onderwijs en Ondernemen, een initiatief van de ministeries van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en Economische Zaken.